بازی آموزشی چیست؟

این نوشته بخشی از کتاب طراحی اثربخش بازی‌های آموزشی است که توسط من و آقای حاتمی ترجمه شده است. در زمینه آموزش و توسعه، چندین نوع تجربه یادگیری تعاملی وجود دارد که غالباً با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. به‌عنوان یک طراح بازی‌ آموزشی باید تفاوت بین بازی‌های آموزشی، شبیه‌سازی‌ها و بازی‌وارسازی و همچنین تفاوت بین بازی‌های صرفا سرگرم‌کننده و بازی‌های آموزشی را بشناسید.

هنگامی‌که برنامه خود را برای توسعه یک بازی آموزشی مطرح می‌کنید، همه افراد درگیر در طراحی، توسعه و اجرای بازی باید دقیقاً بدانند که چه چیزی در حالِ توسعه است. اگر از قبل در مورد تعاریف بحث نکنید، ممکن است منجر به سوءبرداشت و انتظارات متفاوت شود.

زمانی‌که در مورد طراحی و تولید بازی آموزشی خود بحث می‌کنید، تعاریف زیر را با ذینفعان در میان بگذارید. با انجام این کار، ابهامات برطرف شده و روشن می‌شود که آیا بازی آموزشی راه‌حل مناسبی است یا رویکردهای دیگری مانند شبیه‌سازی و یا استفاده از بازی‌وارسازی مناسب‌تر است.

بازی سرگرمی

بازی‌های سرگرمی، صرفاً برای لذت بردن استفاده می‌شوند. نتیجه‌ی مورد انتظار دیگری از این بازی‌ها متصور نیست. اغلب افراد با بازی‌های صرفا سرگرم‌کننده آشنا هستند. بازیکنان ممکن است از یک بازی سرگرمی نیز، بیاموزند اما هدف این بازی‌ها، یادگیری نیست. اگر هرگونه یادگیری رخ دهد، نتیجه‌ی فرعی یا تصادفی است که برای رسیدن به هدف لذت بردن است.

بازی‌های آموزشی برای کمک به بازیکنان در توسعه دانش یا مهارت‌های جدید و یا تقویت دانش یا مهارت‌های موجود طراحی شده‌اند. بازی‌های آموزشی، «بازی‌ جدی» نیز نامیده می‌شوند. هدف نهایی یک بازی آموزشی رسیدن به  یادگیری است، در حالی که بازیکن در فرایند یادگیری مشغول یا غوطه‌ور است.

بازی‌های آموزشی اغلب به یک مدل از واقعیت و نه خود آن اشاره می‌کنند بعضی از این بازی‌ها از فانتزی در فرایند آموزش بهره می‌برند و یک نسخه‌ی دقیق از یک وضعیت واقعی نیستند. عنصر سرگرمی در بازی، تا حد امکان باید به آنچه که آموخته می‌شود، مرتبط باشد.

شبیه سازی چیست

شبیه‌سازی‌ تلاشی برای بازتولید (یا بازنمایی) واقعیت است. یک تجربه تعاملی است که یک محیط واقعی و کنترل‌شده را به‌منظور تمرین رفتارهای خاص برای یادگیرندگان فراهم می‌کند تا بتوانند اثرات تصمیمات خود را تجربه نمایند. یک نمونه‌ از شبیه‌سازی‌های برجسته‌ی آموزشی، شبیه‌ساز پرواز است که خطوط هوایی و ناسا برای آموزش خلبانان از آن استفاده می‌کنند.

مرز بین شبیه‌سازی‌ها و بازی‌های آموزشی غالباً مبهم است؛ زیرا شبیه‌سازی نیز ممکن است شامل امتیاز، رقابت بین بازیکنان و حتی امتیازات بالا باشد. تفاوت اصلی آن‌ها در اهمیت واقعیت و میزان نزدیک بودنِ اتفاقات درون شبیه‌سازی به زندگی واقعی است.

گیمیفیکیشن

بازی‌وارسازی استفاده از عناصر بازی در محیط‌های یادگیری است. این به معنای خلق یک بازی کامل نیست، بلکه استفاده از بخش‌هایی از بازی در طراحی آموزش است. یک مثال معمول از بازی‌وارسازی اعطای امتیاز[1] به یادگیرندگان برای انجام تکالیف است، سپس ایجاد جدول برندگان[2] و تشویق یادگیرندگان برای کسب بالاترین امتیاز. انجام تکالیف توسط یادگیرندگان بخشی از یک بازی نیستند اما امتیازهایی به آن‌ها اختصاص داده شده است.

    کدام یک را انتخاب کنیم؟

این ابزارهای یادگیری تعاملی می‌توانند برای رسیدن به نتیجه یادگیری مطلوب موثر باشند، اما هریک، هدف و نقطه‌ی تمرکز متفاوتی دارند. هنگامی‌که بخواهید یک تجربه واقعی‌تر برای یادگیرندگان ایجاد کنید، شبیه‌سازی بهترین گزینه است.

بازی‌وارسازی زمانی موثر است که بخواهید یادگیرندگان با محتوا و یا یک تجربه، به‌ مدت طولانی درگیر باشند. بازی‌وارسازی همچنین برای تقویت مطالب و اطلاعاتی که قبلاً در یک کارگاه یا وبینار ارائه شده، مناسب است. بازی‌های آموزشی هنگامی مؤثر هستند که بازیکن را در محتوا و تجربه یادگیری غرق کنید و یک تجربه انتزاعی برای آموزش مفاهیم یا ایده‌ها ارائه دهید.

آنلاین یا آفلاین؟

    بازی‌های شبیه‌سازی، بازی‌وارسازی و بازی‌های آموزشی را هم می‌توان در قالب‌های آنلاین و هم به‌صورت چهره‌به‌چهره ایجاد نمود. اغلب مردم معتقدند که بازی‌های آموزشی یا شبیه‌سازی باید به‌صورت آنلاین اجرا شوند، اما این روش، احتمالا بهترین رویکرد نیست.

در بسیاری از شرکت‌ها، بازی‌های رومیزی یا بازی‌های کارتی، روش‌های مؤثری برای تقویت دانش و مفاهیم هستند. همچنین استفاده از نشان یا امتیاز در یک کلاس برای افزایش انگیزه‌ یادگیرندگان متداول است. هنگام طراحی یک بازی آموزشی، گزینه‌های خود را باز نگه دارید. اغلب یک بازی کارتی ساده می‌تواند روشی مقرون به‌صرفه برای دستیابی به نتیجه یادگیری مطلوب باشد.

آیا بازی‌ها برای یادگیری مؤثر هستند؟

اغلب سؤال می‌شود که آیا بازی‌های آموزشی،یادگیری را تسهیل می‌کنند؟ پاسخ کوتاه به این سوال، «بله» است. شواهد از این یافته‌ها حمایت می‌کند که بازی‌ها می‌توانند ابزار مؤثر و کارآمدی برای آموزش باشند. بازیکنان بازی‌های آموزشی از بازی‌ها یاد می‌گیرند.

    چندین فراتحلیل نشان داده است که یادگیری مبتنی بر بازی نسبت به آموزش‌های سنتی کلاس درس مؤثرتر است. پیتر واترز[3] و همکارانش (2013) نتایج حاصل از 38 پژوهش را با یکدیگر مقایسه کردند و دریافتند که بازی‌های آموزشی یا بازی‌ جدی به‌طور مؤثرتری نسبت به روش‌های متداول موجب تقویت یادگیری می‌شوند. آن‌ها همچنین دریافتند هنگامی‌که بازی با سایر روش‌های آموزشی ترکیب شده و یادگیرندگان چندین جلسه به‌طور گروهی فعالیت کردند، نسبت به افرادی که با روش‌های مرسوم (سخنرانی و بحث گروهی) آموزش داده شدند، یادگیری بیشتری کسب کردند.

    تریسی سیزمن[4] (2011) در یک فراتحلیل که شامل 65 پژوهش و داده‌های بیش از 6000 کارآموز بود، دریافت کارآموزانی که برخلاف شرکت در کلاس‌های آموزشی مرسوم، بازی انجام داده بودند، 11 درصد دانش اخباری، 14 درصد دانش رویه‌ای و 9 درصد ماندگاری بالاتری نسبت به گروه مقایسه کسب نمودند. او همچنین دریافت که این بازی‌ها 17 درصد از سخنرانی و 5 درصد از بحث گروهی موثرتر است؛ دو روش آموزشی که در کلاس‌های درس متداول است.

    در مطالعه دیگری، توماس ام. کانولی[5] و همکارانش (2012) فراتحلیلی با بررسی 129 پژوهش مرتبط با بازی‌های رایانه‌ای و بازی‌های جدی انجام دادند. نتایج این فراتحلیل نشان داد که بیشترین تأثیرات بازی‌ها در کسب دانش، درک محتوا و نتایج عاطفی و انگیزشی است.

1. آموزش امنیت سایبری به کودکان با گیمیفیکیشن
2. گیمیفیکیشن برای آموزش ریاضی ؛ Dragonbox یادگیری جبر آسان تر از همیشه
3. بازی The World Peace Game؛ یک بازی برای صلح!
4. Conspiracy code بازی آموزش تاریخ امریکا
5. SCOOP! بازی جدی برای کاهش اضطراب ریاضی!

[1] Point

[2] Leaderboard

[3] Pieter Wouters

[4] Traci Sitzmann

[5] Thomas M. Connolly