کپتولوژی چیست و چرا برای گیمیفیکیشن مهم است؟

در سال 2003 دانشمند بزرگ بی جی فاگ با انتشار کتاب تکنولوژی اغواگر تحول بزرگی در علم را به وجود آورد. این کتاب برای اولین بار به این موضوع می‌پردازد که ما از کامپیوتر‌ها به‌عنوان یک ابزار برای تغییر رفتار و نگرش افراد می‌توانیم استفاده کنیم. وی اسم این کار را کپتولوژی گذاشت.

نگاهی به تاریخچه

در یونان باستان از لفظی به عنوان “رتوریک” استفاده می‌شد. رتوریک ترجمه ای مانند لفاظی در زبان فارسی دارد و به این معناست که شما اگر بخواهید یک سیاست‌مدار خوب شوید باید رتوریک داشته‌ باشید و مردم را هم‌راه خود کنید. سپس روش های دیگری به مرور زمان برای قانع کردن استفاده شد. اصول مشخصی که در بازاریابی وجود داشت و راه های قانع کردن جدیدی که روز‌به‌روز کشف می‌شدند جای بحث داشت اما فاگ یک کلمه جدید کشف کرد کپتولوژی!

کپتولوژی دقیقا به چه معناست؟

کپتولوژی مخفف است(computer as a persuasive technology) و با اضافه کردن حروف اول این عبارت به وجود آمده‌است.یعنی تمام چیزی که به ‌عنوان دیجیتال مارکتینگ و گیمیفیکیشن و.. امروز می‌شناسیم زیرمجموعه کپتولوژی است.

مگر کپتولوژی چه ویژگی خاصی دارد که مهم است؟

جواب خیلی ساده‌است! تعامل! در کپتولوژی ما برای اولین بار بحث تعامل با کاربر را داریم و تلاش می‌کنیم تا کاری کنیم که بر اساس تعاملی که با ما دارد و به زبان خود وی با وی صحبت کنیم! و این یک پیشرفت بزرگ برای بشریت در آن زمان محسوب می‌شده‌است.

برتری کپتولوژی بر انسان

اگر بخواهیم ارزش حقیقی این واژه را درک کنیم باید آن را با انسان مقایسه کنیم.یعنی چه تفاوتی بین اینکه یک انسان تلاش کند تا شما را قانع کند یک محصول را بخرید با حالتی که یک کامپیوتر بخواهد شما را قانع کند وجود دارد؟

• کامپیوترها به نوعی ناشناس هستند و این  به کلی رابطه را عوض می‌کند.(شما راحت ترید مشکلات روانی حاد خود را از پشت کامپیوتر مطرح کنید  یا رودررو؟)
• کامپیوترها مقیاس پذیرند.
• حجم بالایی از داده‌ها راهندل می‌کنند.
• به مکان‌هایی می‌روند که انسان‌‌ها نمی‌توانند.
• کامپیوترها اطلاعات را به فرم های متفاوت تری منتقل می‌کنند.

کپتولوژی در چه حوزه هایی کاربرد دارد؟

جناب فاگ در سال 2002 هفت کاربرد کلی برای این واژه ترسیم می‌کند:

1. کاهش دادن: در این روش ما یک کار را سعی می‌کنیم ساده تر کنیم و پیچیدگی‌های آن را کم کنیم.
2. تونل زدن: کنترل کردن چیزی که کاربر تجربه می‌کند.در اینجا ما کاربر را ترغیب می‌کنیم که کاری که ما می‌خواهیم را انجام دهد.
3. شخصی‌سازی: بر اساس نیاز‌ها و علایق یک کاربر خاص محیط را برای وی دل‌چسب کنیم
4. پیشنهاد: یک کامپیوتر باید بتواند در یک زمان بهنیه یک پیشنهاد بهینه به کاربر بدهد.
5. کنترل‌گری شخصی: برای مثال اپلیکیشن های سلامتی که وضعیت شما را دنبال می‌کنند در این قسمت قرار می‌گیرند.
6. نظارت‌گری: کاری می‌کند که افراد بتوانند روی یک‌دیگر مراقبت و نظارت داشته باشند.
7. شرطی‌سازی: برای مثال فاگ از یک دوچرخه صحبت می‌کند که به یک تلویزیون وصل است و با رکاب زدن شما تصویر تلویزیون واضح می‌شود.

گیمیفیکیشن و کپتولوژی

احتمالا تاکنون متوجه شده‌اید که چرا در سایت آقای گیمیفیکیشن باید راجع به کپتولوژی بخوانید. این واژه دقیقا کاربردهایی را نشانه گرفته است که در تمامی آن‌ها گیمیفیکیشن به‌راحتی وارد می‌شود. به راستی در کدام مورد از 7 مورد فاگ گیمیفیکیشن ورود نکرده است.

اما نکته جالبی که وجود دارد این است که فاگ یک مدل رفتاری دارد، در مدل رفتاری فاگ که البته در ابتدا یک معادله به این شکل نوشته بود(b=mat) و در سال 2020 این معادله را عوض کرد(b=map) ما چند درس گیمیفیکیشنی جالب توجه می گیریم.

درس‌های گیمیفیکیشن از مدل رفتاری فاگ

فاگ می‌گوید هر رفتاری که از ما سر می‌زند به دلیل 3 چیز است در وهله اول یک نشانه ما را برمی‌انگیزد سپس توانایی انجام کار چک می‌شود و در انتها انگیزه ای باید وجود داشته باشد.اگر هر 3 این موارد وجود داشته باشد یک رفتار شکل می‌گیرد.حتی در سال 2020 همین چندماه پیش کتاب جدیدش را که منتشر کرد صحبت اصلی وی این بود که همه به اشتباه برای تغییر رفتار سراغ انگیزه می‌روند وی می‌گوید همه مدلش را اشتباه فهمیده اند و به جای اینکه از راست به چپ بروند از چپ به راست می روند!

اما اگر چنین باشد آیا گیمیفیکیشن واقعا تاثیر اندکی دارد؟ به نظر من خیر! درس اصلی که از دوکتاب فاگ می‌توان گرفت این است که باید روی گیمیفای کردن “پرامپت” یا آن نشانه ای که کاربر را به انگیزه وا می‌دارد و البته تصور ساده بودن فعالیت خیلی بیشتر از پیش کار کنیم.

هرچند فاگ به تمام قضیه رفتاری نگاه می‌کند و در کتاب‌های وی هیچ نشانی از دیدگاه‌های شناختی وجود ندارد شاید فاگ نتواند به پرسش های زیر جواب دهد:

• چه می‌شود که بعضی از افراد ناگهان بدون هیچ دلیل خاصی شروع به یک تغییر عادت بزرگ می کنند؟
• چه می‌شود که خیلی از افراد که سیگار را ترک کرده اند صرفا با عبور از کنار مغازه هایی که به‌صورت پنهانی سیگار دارند و خود فرد متوجه وجود سیگار نمی‌شود دوباره مصرف‌کننده می‌شوند؟
• درماندگی آموخته‌شده چرا در اکثر موارد مهم‌تر از پرامپت عمل می‌کند؟
• فاگ مثل واتسون و آزمایش معروف آلبرت کوچولو فکر می‌کند که تنها با شرطی سازی می‌توان از انسان ها موجودات بهتری ساخت. واتسون می‌گوید به من 12 کودک بدهید و من بهترین قاضی بهترین دانشمند و.. را به شما می‌دهم تنها با شرطی سازی و اگر بخواهید 12 تبهکار هولناک به شما تحویل می‌دهم! آیا در سال 2020 تصور اینکه تنها با شرطی سازی مثبت بتوان هر انسانی را عوض کرد خنده دار نیست؟

خدمات ما بر اساس کپتولوژی

مشخصا تیم ما در زمینه‌های متعددی از کپتولوژی استفاده می‌کند که به مرور آن می‌پردازیم.

• طراحی بازی نمایشگاهی به نحوی که با استفاده از بازی‌های دیجیتال کاری کنیم که افراد از خدمات متنوع یک سازمان مطلع شوند.
• کمپین بازی محور به نحوی که افراد با درگیر شدن در یک بازی دیجیتال قانع شوند که نیاز دارند یک خدمت را بخرند یا از یک محصول استفاده کنند.
• گیمیفیکیشن آموزش کارکنان که با استفاده از تکنیک‌های گیمیفیکیشن و البته ادونچر گیم در تلاشیم که آموزش کاراتری را  ایجاد کنیم. ما اولین پلتفرم مبتنی بر گیمیفیکیشن ایران در این زمینه را ساخته‌ایم.

برای آگاهی بیشتر راجع به خدمات تیم ما کافیست از طریق صفحه درباره ما، فرم مربوطه را پر کنید تا از یک ساعت مشاوره رایگان استفاده کنید.