سیاست هویج و چماق به یک قرن پیش تعلق دارد.کتاب انگیزه می‌گوید برای کار در قرن 21 باید سیاست را به استقلال عمل، تبحر و آرمان ارتقاء دهیم.
مطلب فوق چکیده‌ای برای توییتر از کتاب انگیزه Drive (ترجمه شده با نام انگیزه: راهکاری نو برای خلق دنیایی نو توسط خانم مرجان فرجی) نوشته‌ی آقای دنیل اچ پینک (Daniel H. Pink) می‌باشد. دنیل پینک را از طریق کتاب جذاب یک ذهن کاملاً نو (A Whole New Mind) به خاطر داریم؛ فردی که با اعلام نشریه‌ی کسب و کار هاروارد در سال 2011 به عنوان یکی از 50 متفکر مدیریت جهان بر سر زبان‌ها افتاد.
پینک و کتاب انگیزه
پینک در کتاب انگیزه سعی کرده با ارائه‌ی مقالات و نتایج آزمایش‌های گوناگون و جذاب دانشمندان و متفکران حوزه‌ی کسب و کار، روانشناسی و اقتصاد رفتاری به کند و کاو در زمینه‌ی انگیزه درونی انسان‌ها، انگیزش‌بخشی به دیگران در محل کار و زندگی و نحوه‌ی بالاتر بردن راندمان کاری و مسئولیت پذیری خود و دیگران بپردازد. و با ارائه مطالب جذاب در نهایت به این می‌رسد که سیاست چماق و هویج به قرن قبل تعلق دارد و نمی‌توان کارهای خلاقانه‌ی قرن بیست و یکم را با این روش‌ها مدیریت کرد. همچنین معتقد است که انگیزه به صورت ذاتی و درونی در افراد وجود دارد، و تنها کاری که مدیران و صاحبان کسب و کار باید انجام دهند این است که آن را نکشند!
نکته‌ای که در وهله اول مطالعه این کتاب گیمیفیکیشن به نظرم رسید، ارتباط مشخص و مستقیم مطالب کتاب و نتایج آزمایش‌های بیان شده با نظریه X و Y آقای داگلاس مک گریگور بود. به صورتی که خود پینک هم در جایی از این کتاب از این نظریه یاد میکند و با عاریه گرفتن حرف X از تئوری مک گریگور، تا انتهای کتاب تئوری پایه را در ذهن نگه می‌دارد.
سراسر کتاب از سه انگیزه (سائق طبق ترجمه خانم فرجی) در انسان‌ها یاد شده و در فصول مختلف به نقد و بررسی این سه سائق می‌پردازد:
- سائق زیست‌شناختی (گرسنگی، تشنگی و …)
- پاسخ به پاداش و تنیبه‌های محیطی
- انگیزه درونی
در فصل یک به ظهور و سقوط نسخۀ شمارۀ دوی انگیزه می‌پردازد و انگیزه را به مشابه یک سیستم عامل در نظر می‌گیرد. سیستم عامل اجتماع، مجموعه‌ای از دستورها و آیین‌نامه‌های عمدتاً نامرئی که امور بر مبنای آن‌ها اداره می‌شود.
در همین فصل نسخه شماره یک سیستم عامل انگیزه را تنها برای بقا کافی می‌داند و نسخۀ شماره دو انگیزه را بر پایه پاداش‌ها و تنبیه‌های بیرونی مشخص میکند. او نسخۀ شماره دو را برای کارهای تکراری و غیرخلاق قرن بیستم کافی می‌داند.
در فصل دو هفت دلیل بر ناموثر بودن سیاست هویج و چماق می‌آورد و نشان می‌دهد که پاداش‌های اگر…، آنگاه سنتی می‌توانند باعث خاموش شدن انگیزه‌های درونی، تضعیف عملکرد، نابود کردن خلاقیت و کاستن از ارزش رفتار خوب شود. پینک معتقد است این 7 دلیل، نقایص نسخه فعلی سیست عامل ما محسوب می‌شوند! (نسخه 2)
اما همچنین شرایط ویژه‌ای را که سیاست هویج و چماق در آن به خوبی موثر واقع می‌شوند را هم از یاد نبرده است! پاداش و تنبیه می‌تواند برای وظایف قاعده‌مند و روال‌دار و تکراری، موثر باشد؛ زیرا انجام این کارها به انگیزۀ درونی و خلاقیت چندان ربطی ندارد!
هر چند بهتر است این شرایط رعایت شود:
- دلیل بیاورید که چرا انجام فلان کار «ضروری» است
- به کسالت بار بودن آن کار اقرار کنید
- به کارکنان در مورد نحوۀ تکمیل آن آزادی عمل دهید
پینک در فصل سوم خبر خوشی مبنی بر اکتسابی بودن رفتار نوع i (برگرفته از x و y مک گریگور)، که رفتار ناشی و رواج یافته از انگیزه نسخۀ شماره 3 یا همان انگیزه درونی است، می‌دهد. وی معتقد است سه عنصر در نسخه شماره 3 انگیزه مورد نیاز است:
- استقلال عمل، ما نیاز به آزادی عمل در وظیفه، زمان انجام آن، تیم و افرادی که با آن‌ها کار می‌کنیم و فن و نحوۀ انجام کار داریم.
- تبحر، کنجکاوی و تعهد نسبت به کار می‌تواند تبحر بیافریند که با سیلان آغاز می‌شود. (او سیلان را به صورت تجربه‌های مطلوب ما در زمانی که توانایی‌هایمان به شکلی کامل و بی‌نقص با چالش‌هایی که با آن روبرو می‌شویم، همخوانی دارد، تعریف میکند.)
- آرمان، اینکه نقشی ایفا کنند و بخشی از غایتی بزرگ‌تر و ماندگارتر از خود باشند.
که هر کدام از این عناصر را در فصول 4، 5 و 6 مورد شرح و بسط قرار می‌دهد.
در نهایت، در فصول پایانی این کتاب، به معرفی راهکار، برنامه و شیوه‌هایی برای انگیزش‌دهی و استفاده بهتر از انگیزۀ درونی اطرافیانمان پرداخته است.
مطالعه این کتاب را به صاحبان کسب و کار که مایل به همکاری بهتر و موثرتر با سرمایه‌های انسانی ارزشمندشان هستند، علاقه‌مندان به اقتصاد رفتاری، منابع انسانی و گیمیفیکیشن و بطور کلی تمامی دوستانی که نحوه ارتباط موثر با دیگران انسان‌ها برایشان دغدغه و مهم است پیشنهاد می‌کنم. کتاب بعدی پیشنهادی ما payoff است.
مصطفی سپهریان
فهرست مطالب
